सुमित्रा कंडेल
पाल्पा । पछिल्लो समयमा स्थानीय स्तरमै स्वरोजगारका लागि कामहरु गनेर् प्रचलन बढेको छ । त्यसमा स्थानीय सरकारले पनि विभिन्न पक्षबाट सहयोग गदैर् आएको छ । ज्ञान, सीप र जाँगर भए आम्दानीका लागि भौतारीन नपनेर् अवस्था निर्माण भएको छ । उचित योजना भए कार्यान्वयनका लागि गाउँपालिकाहरुले आवश्यक सहयोग, समन्वय र सहजीकरण गनेर् गरेका छन् । यसको एउटा राम्रो उदाहरण हो बगनासकाली गाउँपालिका २ र ३ का महिलाले सुरु गरेको दुना, टपरी उद्योग । वन–जंगलमा खेर भएर जाने सालको पातबाट बन्ने दुना, टपरी बनाउँदै उद्योगबाट प्राप्त सफलताले यहाँका नागरिक निकै खुसी भएका छन् । उद्योगबाट गएको ८ महिनामा दुना, टपरी विक्री गरेर राम्रो आम्दानी गर्न सफल भएको उनीहरुको भनाइ छ ।
गाउँपालिकाले तालिम उपलब्ध गराएर महिलाहरुलाई उद्योगी बनाएको गाउँपालिका अध्यक्ष सरस्वती चिदीले बताइन् । उनले तालिमदेखि मेसिन खरिदसम्म गाउँपालिकाले लगानी गरेको बताइन् । अहिले एउटा मात्र साइजको मेसिनबाट उत्पादन भएकोले महिलाहरुको आवश्यकता र मागका आधारमा चालु आर्थिक वर्षमा नै फरक फरक साइजका मेसिन उपलब्ध गराउने योजना रहेको अध्यक्ष चिदीको भनाइ छ । उनले ज्ञान र सीपका साथै काम गनेर् इच्छा शक्ति भएका नागरिकहरुलाई आयआर्जन सहित आर्थिक रुपमा समृद्ध बनाउन गाउँपालिकाले सहयोग गदैर् आएको समेत बताइन् ।
बगनासकाली गाउँपालिका वडा नं. २ पोखराथोकले दुना, टपरी उद्योग स्थापना गरेर सामूहिक रुपमा दुना तथा टपरी बनाउने कामबाट महिलाहरु स्वरोजगार बन्दै गएको समूहकी अध्यक्ष कल्पना बिकले बताइन् । गत वर्ष गाउँपालिकाले गाउँका महिलाहरुलाई दुना, टपरी बनाउने तालिम दिएको थियो । तालिमपछि ६ महिलाको समूह बनाएर काम थालेको अध्यक्ष विकले बताइन् । “गाउँपालिकाले ७ दिने तालिम र एक वटा मेसिन निःशुल्क दिएसँगै महिलाले समूह गठन गरेर दुना, टपरी उद्योगबाट उत्पादन गदैर् आएको छौ” अध्यक्ष विकले भनिन् ।
पछिल्लो समय सहर तथा ग्रामीण क्षेत्रमा दुना टपरीको माग बढेको छ । प्लाष्टिकजन्य सामानको प्रयोगले स्वास्थ्यमा पनेर् असरका बारेमा जानकारी बढेसँगै सालको पातको दुना टपरीको प्रयोग बढेको हुनसक्ने उद्योगका बजार व्यवस्थापक अनुसा कोइरालाले बताइन् । “जिल्लाका तानसेन, माडी र गाउँपालिका भित्रका बजारबाट नियमित माग आउन थालेको छ ।” कोइरालाले भनिन् “बजारका पूजा सामग्री पसलले विक्री गर्दछन्, बाह्रै महिना यसको माग हुने गरेको छ मेसिन अभावले माग अनुसार उत्पादन गर्न सकेका छैनौ । ‘‘चाडपर्व, पूजा, विवाह तथा मृत्यु संस्कारमा पनि यसको माग हुने गरेको बजार व्यवस्थापक कोइरालाको भनाइ रहेको छ ।
एउटा टपरीको मूल्य ३ रुपैयाँ कायम गरिएको समूहकी अध्यक्ष विकले जानकारी गराइन् । रेडियो टिभिबाट महिला पनि उद्यमी बनेका र घर नजिकै खेर गएको पात सदुपयोग गरेका समाचार सुनेपछि गाउँका दिदीबहिनीले सल्लाह गरेर गाउँपालिकामा तालिम माग गरेर काम सुरु गरेको अध्यक्ष विकले बताइन् ।
“सुरुमा बजारमा कहाँ विक्री गनेर् भन्ने अन्योल थियो । पुजा सामग्री पसल र होटलमा बुझ्ने काम भयो । त्यसपछि बजारको समस्या भएन । उत्पादन सुरु भएसँगै अहिलेसम्म राम्रो आम्दानी भएको छ”, उद्योग सञ्चालक मध्यकी एक लक्ष्मी गाहाले भनिन् “पहिले घर खर्चका लागि हातैले दुना टपरी बनाउँदै आएको बताउँदै, तालिम पाएपछि भने व्यावसायिक रुपमै अगाडि बढेका छौँ । दुना, टपरी बनाउने काम सुरु गरेसँगै आर्थिक रुपमा सवल बन्दै गएको उनको भनाइ छ ।
यो उद्यमबाट एक जनाले मासिक करिब ६ हजारसम्म आम्दानी गनेर् गरेका छन् । “पहिले सानो तिनो खर्चका लागि समेत श्रीमानसँग माग्नुपथ्योर्, तर अहिले आफै कमाउन थालेपछि सहज भएको छ”, गाहाले भनिन् । महिला दिदीबहिनीसँगै मिलेर दुना, टपरी बनाउने काम गर्दा आम्दानीका साथमा सिर्जनशील रुपमा दिन कटाउन समेत सहज भएको उनीहरुको भनाइ छ । “पहिले काम नगरी बसेर दिन बित्थ्यो भने, अहिले आम्दानी हुने काम गरेका छौ, आम्दानी भएपछि आफूले चाहे अनुसार घरखर्च चलाउन सकिएको” गाहाले बताइन् । अझ यसको बजार विस्तारका लागि प्लाष्टिकका सामान विस्थापित गर्न र स्वस्थ समाज निर्माण गर्नका लागि सकारात्मक अभियान चलाउन आवश्यक रहेको महिलाहरुको धारणा छ ।
